HTŞ lideri Əbu Məhəmməd Kolani Suriyanı birləşdirəcəyinə söz verib, lakin onun bu məqsədinə necə nail olacağı hələ də bəlli deyil.

Vəziyyət sürətlə dəyişdiyindən Suriyanın gələcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Dünya ekspertləri ölkənin gələcəyi ilə bağlı üç mümkün ssenaridən danışıblar.

1. Birləşmiş bir Suriya

Ən yaxşı ssenari ondan ibarətdir ki, HTS-ə məsul idarəçilik adı altında digər mülki siyasi təşkilatlarla yanaşı fəaliyyət göstərməyə icazə verilir.Suriya qonşu ölkələrdə göründüyü kimi daha da münaqişələrə səbəb ola biləcək qisas və talan dövriyyəsindən qaçaraq, müharibədən sonrakı milli barışıq mühitinə daxil ola bilər.Colani indiyədək Suriyadakı müxtəlif məzhəbləri milli birliyə və qarşılıqlı hörmətə çağırıb. Lakin Suriyadakı çoxsaylı qrupların fərqli gündəmləri var.

Cənubda Əsəd ailəsinin hakimiyyətini heç vaxt tanımayan qəbilə milislərinin Dəməşqdəki qaydaya əməl etmələri ehtimalı azdır.Şərqdə İŞİD-in qalıqları təhlükə yaratmağa davam edir və bu, ABŞ-ın hava hücumlarına səbəb ola bilər.ABŞ-ın dəstəklədiyi kürdlərin rəhbərlik etdiyi qruplar ölkənin şimal-şərqinin bəzi hissələrinə də nəzarət edir.Bu təşkilatlar da illərdir Suriyanın şimalında Türkiyənin dəstəklədiyi müxalif qruplarla mübarizə aparır və son günlər bu bölgələrdə münaqişələr daha da artıb.

Həmçinin 2011-ci ildən Suriyadan kənarda yaranmış çoxlu sayda müxalifət qrupları və siyasi bloklar var. Bu adların və qrupların Suriyaya qayıdıb siyasi keçid prosesinin bir hissəsi olub-olmayacağı hələ də bəlli deyil.İsveçrənin Lozanna Universitetindən professor Cozef Daher bu fikirdədir ki, vahid hökumətin mümkünlüyü qeyri-müəyyəndir.

"Ən yaxşı ssenaridə azad seçkilər keçirilir, hakimiyyət bölüşdürülür və mərkəzsizləşdirmə əldə edilir, nəticədə daha vahid hökumət yaranır. Bunu zaman göstərəcək".

2. HTŞ'nin avtoritar və tək tərəfli iqtidarı

HTŞ-nin Əsəd administrasiyası kimi avtoritar üsullarla hakimiyyəti birləşdirə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlar var.Colani ictimai xidmətlərə və sabitliyə üstünlük verərək HTS-nin effektiv idarə edə biləcəyini göstərməyə çalışır.

Lakin onun əleyhdarları İdlibi idarə edərkən HTŞ-nin rəqib yaraqlı qrupları və müxalifəti qorxutduğunu deyirlər. Noyabrın 27-də HTŞ-nin başçılıq etdiyi hücumdan əvvəl İdlibdə etirazlar keçirilib və ekstremist islamçılar və suriyalı fəallar HTŞ-ni təzyiq metodlarından istifadə etməkdə ittiham ediblər.

HTS tənqidlərə cavab olaraq insan haqlarının pozulmasında ittiham olunan mübahisəli təhlükəsizlik qüvvələrini ləğv edib və vətəndaşların şikayətlərinə baxan ofis yaradıb. Lakin onların əleyhdarları bu islahatların sırf illüziya olduğunu iddia edirlər.

HTŞ Suriyada irəliləyiş əldə etmək və Əsəd rejimini devirmək üçün İdlibdə hakimiyyətin möhkəmlənməsinin zəruri olduğunu müdafiə edir. Bununla belə, Daher HTS-in hazırda görünməmiş bir vəziyyətlə üzləşdiyini vurğulayır.

3. Hərtərəfli vətəndaş müharibəsi

Ən pis ssenaridə Suriya "ərəb baharı"ndan sonra digər ölkələrə bənzər xaos yaşaya bilər.

Liviyada Müəmmər Qəddafi və İraqda Səddam Hüseyn əvəzedici struktur olmadan devrildi və xarici müdaxilələr hər iki ölkədə fəlakətli nəticələr verdi. Talan, qisas hücumları və vətəndaş müharibəsi avtoritar hökumətlərin buraxdığı hakimiyyət boşluğunu doldurdu.

Bu ssenaridə Suriyada müxtəlif silahlı qiyamçılar arasında rəqabət geniş zorakılığa gətirib çıxara və təkcə Suriyanı deyil, bütün regionu daha da sabitsizləşdirə bilər.

"Bu, ölkədəki azlıqların və vətəndaş qruplarının gələcəyi ilə bağlı yeni suallar doğurur".