Azərbaycan xalqının tarixinə Qanlı Yanvar faciəsi kimi daxil olmuş 1990-cı il 20 yanvar hadisələrindən 35 il ötür. 1990-cı il 20 yanvar hadisəsi Azərbaycanın azadlığı və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə tarixinə qəhrəmanlıq səhifəsi kimi yazılmışdır. 1990-cı ilin 20 Yanvarı ölkəmizə qarşı ərazi iddialarını irəli sürən Ermənistanın təcavüzkar hərəkətlərindən və keçmiş SSRİ rəhbərliyinin onlara havadarlığından hiddətlənən, Bakının küçələrinə və meydanlarına çıxaraq öz etirazlarını bildirən geniş xalq kütləsinə qarşı sovet ordusunun döyüş hissələrinin yeridilməsi, Azərbaycanda misli görülməmiş qətliyama gətirib çıxardı. Keçmiş SSRİ hərbi texnika və əsgərlərinin həmin gün azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi vəhşi terror aktı insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi bəşər tarixində qara ləkə olaraq qalacaqdır. Milli azadlığı, ölkəsinin ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəyə qalxmış dinc əhaliyə divan tutulması, Əhaliyə qarşı kütləvi terror aktı nəticəsində yüzlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsi və yaralanması totalitar sovet rejiminin süqutu ərəfəsində onun cinayətgar üzünü bütün dünyaya bir daha nümayiş etdirdi. 1941-1945-ci illərdən tanıdığımız sovet ordusu və həmin illərdə azadlıq mübarizəsinə qoşulmuş xalqımızın, qəhrəman igid oğullarımızın və sovet ittifaqına adını qızıl hərflərlə yazdırmış qəhrəmanlarımızın da Böyük Vətən Müharibəsi dövründə tərkibində olduğu ordunun bizə qarşı amansızlıq edəcəyinə heç kim inanmırdı. Sovet Ordusunun böyük kontingentinin və xüsusi təyinatlı bölmələrinin də daxil olduğu dəstələrin Bakıya yeridilməsi xüsusi qəddarlıq və tarixdə görülməmiş vəhşiliklə müşayət olundu. Kommunist diktaturasının Çexslavakiyada, Macarıstanda və Əfqanıstanda həyata keçirdiyi hərbi müdaxilələri hətta o zamankı sovet ittifaqıın müttəfiq respublikalarından biri olan Azərbaycanda da təkrarlamaqdan çəkinməməsi xalqın haqlı mübarizəsinin yerində atılan addım oluduğunun və bu qəddar rejimin tərkibindən çıxmaqla düzgün qərar verdiyinə bir daha şahid oldu. Belə bir şəraitdə sovet rəhbərliyi münaqişənin qarşısını almaq üçün hec bir qəti təbir görməmiş, əksinə Azərbaycana yeridilən ordunun tərkibinə Stavropol, Krasnadar, Rostovdan səfərbərliyə alınan erməni əsgər və zabitlərin, sovet hərbi hissələrində xidmət edən erməniləri və hətta erməni kursantları belə daxil etmişdir. Beləliklə 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Sovet ordusu və onun tərkibində olan erməni quldur dəstələri Azərbaycan xalqına qarşı terror aktı həyata keçirdi. Sovet qoşunlarının təcavüzü nəticəsində ümumilikdə Respublikada 147 nəfər öldürülmüş, 744 nəfər yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz həbs olunmuş, 200 ev və mənzil, 80 avtomobil, o cümlədən təcili yardım maşınları, dövlət əmlakı və şəxsi əmlak məhv edilmişdir. Dövlət, ictimai və şəxsi əmlaka həmin dövrün qiymətləri ilə 5.637.286 rubl miqdarında maddi ziyan vurulmuşdur. Bu qanlı hadisəyə ilk olaraq öz münasibətini bildirən şəxs ümummilli lider Heydər Əliyev olmuşdur. Belə ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev 21 yanvar 1990-cı il tarixdə faciə ilə əlaqədar Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəlində keçirilən yığıncaqda çıxış edərək bu hadisəni törədən şəxsləri kəskin şəkildə tənqid etmişdir. Ulu Öndər bu hadisəni hüquqa, demokratiyaya yad, hümanizmə və ölkədə elan olunmamış hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə zidd hesab etdiyini bildirmişdir.

Akif Abdullayev

Məhəmməd Əsəov

Mikayıl Məmmədov